تاریخ ایران (از آغاز اسلام تا پایان صفویان)

معرفی کتاب تاریخ ایران از آغاز اسلام تا پایان عصر صفویان

آنچه از نظر محتوایی مورد توجه بنده بوده، پرداختن به حوادث سیاسی، مسایل فرهنگی و اجتماعی و امور تمدنی ایران است. بنابر این تا آنجا که امکان داشته، از بیان صرف تاریخ سیاسی پرهیز شده و افزون بر تاریخ سیاسی، به بیان آرای فرقه ها و مکتب های مختلف فکری و مذهبی، نیز پیدایش دانش های متنوع در دنیای اسلام و همین طور امور تمدنی و اندکی هم اجتماعی پرداخته شده است. به همین دلیل، بسا انسجام و يك نواختی مباحث تا اندازه ای دچار مشکل شده باشد. البته روال تاریخی و سلسله ای حفظ شده، امری که برای نگارش تاریخ ایران طبیعی و پذیرفتنی بوده و هست.

روشن است که ایران ما، طی این هزار و اندی سال، از هر جهت، مراحل پرفراز و نشیبی را تجربه و طی کرده و از این رو، لازم است تا از زوایای مختلف مورد توجه قرار گیرد. در این زمینه، همیشه این مشکل هست که نویسنده تاریخ ایران، با گزینش برخی از تحولات و جریان ها، نتواند چنان که باید و شاید تاریخ ایران را بنمایاند؛ با این حال سعی کرده ام سهم گروه ها و سلسله های مختلف اجتماعی و مذهبی را حفظ کرده و در عین حال از تحولات، آنچه که فکر می کردم مهم است، اگر از آن خبر داشتم، تقدیم عزیزان خواننده کنم. امیدوارم خلاصه و ساده کردن مطالب، به غفلت از ارانه مباح اساسی نینجامیده باشد.

شاید مهم ترین نکته ای که به ذهن بیاید این است که چرا با این همه نقل قول که در کتاب تاریخ ایران شده، ارجاعات آن نیامده است. همان طور که عرض کردم، کتاب برای نسل جوانی نوشته شده که لازم است در وقت خواندن، با کمترین دردسر و گمگشتگی در میان اسامی متعدد کتابها و منابع و ارجاعات، به اصل مطلب برسد. بسیاری از این عبارات، از میان منابع معروف تاریخی و رجالی گرفته شده و اگر کسی خواهان یافتن مرجع آنها باشد، با استفاده از ابزارهای جدید فن آوری به راحتی می تواند آنها را بیابد.

همچنین باید عرض کنم، آنچه ملاحظه می کنید، يك کتاب تحقیقی و پژوهشی نیست، و خواننده عزیز ما، نباید انتظار داشته باشد که نویسنده، نکته پژوهشی تازه ای را مطرح کرده باشد. مهم ارائه یک متن از تاریخ ایران با استفاده از متون مختلف قدیمی و بعضا شماری از پژوهش های نو آن هم به زبان ساده و روان است. مطمئنا تاکنون بارها و بارها از این قبیل تواریخ عمومی نوشته شده و یا خواهد شد، اما طبیعی است که هر نویسنده ای با علائق و گزینش های خاص خود این کار را انجام داده و مخاطبان نیز بنا به سلایق خود با آن تعامل خواهند داشت، و این حق طبیعی آنهاست.

همان طور که از فهرست اجمالی کتاب آشکار است، مسیر بحث چنین خواهد بود که ابتدا تاریخ اسلام و گسترش آن تا روزگار اموی - عباسی دنبال شده و ضمن توجه به ایران در این دوره، به تدریج، وارد تاریخ ایران اسلامی شده است؛ زان پس تا روزگار صفوی که به نوعی پایان عصر کهن ما و آغاز عصر جدید است، ادامه خواهد یافت. بدین ترتیب آخرین بخش کتاب، تاریخ صفویان است.