آیین مغان

توضیحات

قسمتی از کتاب آیین مغان

طایفه‌ی مغان یکی از شش طوایف مادها بود که امر روحانیت را به عهد داشت و حتی در حکومت مادها این وظیفه به عهده آنان بود و در نیایش‌ها و قربانی‌ها و حتی مشاورت‌های سیاسی و امر قضا و خواندن سرود خدایان به عهده آنان بود. تعدادی از مورخین آنان را زُروانیسم می‌دانستند. آیین آنان از ثنویت پیروی می‌کرد و خدای خیر و شر را ارجع بر یزدان‌های کوچک‌تر پرستش می‌کردند. با روی کار آمدن سلسله‌های پارسی آنان به دنبال قدرت دینی و حتی حکومت پادشاهی بودند و برای این کار نیز تلاش می‌کردند.

زمانی که دین نوظهور زرتشت مورد حمایت سلسله هخامنشی قرار گرفت، مغان جزء اولین گروه‌هایی بودند که برای از دست ندادن نفوذ خود در دربار شاهان، و پیاده و اجرا نمودن نظرات آئینی خود که تعصب زیادی نسبت به آنان داشتند، به دین زرتشت گرویدند؛ به طوری که حتی برخی از مورخین یونانی آنان را زرتشتی می‌دانستند. در حالی‌که مغان هیچ‌گاه با زرتشتیان توافق کامل نداشتند و نهایتاً کتاب خود، وندیداد را نسک پنجم اوستا قرار دادند.

در این مجموعه با بهره‌گیری از منابع مختلف دست اول و غیره و ذکر مآخذ مربوطه کتاب وندیداد، برای استفاده به صورت فشرده‌تر ارائه شده است. البته از روایات مورخین یونانی، رومی، اروپایی خصوصاً آنان که در چند سده قبل از میلاد می‌زیسته‌اند و با مغان هم عصر بوده‌اند استفاده شده است.

از کتابهای مینوی خرد، دینکرد، متون پهلوی، شگندگمانی وزار (شکند گمانیک ویچار)، بندهش، زادسپرم، اندرز آذرباد سپندان، اندرز دانایان پیشینیان، که به فارسی ترجمه شده‌اند بهره‌جویی شده است. از تعبیر و تفسیر دانشمندانی چون کریستین سن، ار-سی- زِنر و مری بویس که یکی از محققین زنده دین زرتشتی است، استفاده شده است. لازم به یادآوری است که بعضی از خاورشناسان و محققین خارجی دارای تعبیر و اظهارنظرهای تند و بی پروایی می‌باشند، و با توجه به این که تألیفات آنها از اهم تحقیقات ایرانشناسی است، لیکن همیشه در پذیرفتن آراء آنها باید جانب احتیاط را رعایت نمود. از جمله، زِنِر در تعبیر و تفسیر متون و اظهار نظر بی‌پروا می‌باشد. مثلاً اختلاف نظری در خصوص اصل و منشأ مغان در بین محققین و مورخین وجود دارد و در ضمن آن نظرات موافق و مخالفی در ارتباط با همراهی یا مخالفت مغان با آیین زرتشت داده شده است. از جمله مولتون (تحت تاثیر بعضی از نظرات هرودوت)، مغان را نه آریائی، نه سامی، بلکه قبیله و قومی بومی می‌دانست و از نظر شغلی آنان را طبیب، پیشگو و احضارکننده‌ ارواح معرفی نموده است و آنان را مسئول انحطاط و زوال دین زرتشتی دانسته است، اما از نظر مسینا (messina) موضوع بسیار متفاوت است. او مغان را مریدان زرتشت می‌ داند و روایت می‌کند که آنها فرستادگان زرتشت بودند، که برای نخستین مرتبه آیین او را به غرب ایران آوردند. مسینا نظر مولتون را دال بر این که مغان در بین یونانیان شهرت ساحری و جادوگری داشته‌اند را با دلائل و مدارک رد نمود.

ملاحظه می‌گردد که در ارتباط با استفاده از نظر مورخین و محققین لازم است که جانب احتیاط را رعایت نمود و طبق مدارک و مستندات، نسبت به ارائه‌ی مطالب اقدام و بر اساس آنان اظهار نظر نمود.