توضیحات
معرفی کتاب آیشمن در اورشلیم
کتاب آیشمن در اورشلیم، با تأخیری قریب به شصت سال به دست مخاطب فارسی زبان می رسد، اما رنگ و بوی کهنگی ندارد. اغلب مسائل و پرسش هایی که هانا آرنت در گزارش خود از محاکمه آدولف آیشمن، یکی از مأموران ارشد رژیم نازی در اجرای سیاست راه حل نهایی، به بحث می گذارد هنوز پیش روی ماست و پاسخ درخوری نیافته است. آرنت، به پشتوانه نظریاتی که قبلا در عناصر و خاستگاه های حاکمیت توتالیتر مطرح کرده بود، در کتاب آیشمن در اورشلیم از شر نوظهوری سخن می گوید که نه از خبث طینت فرد، بلکه از هزارتوی بوروکراسی مدرن سرچشمه می گیرد، جنایات هولناک و فراگیری که خلاف جرائم عادی، تحت حمایت قانون انجام می شوند، قدرت افسارگسیخته ای که اطاعت از آن ضامن بقای شهروندان و زمینه ساز پیشرفت شغلی و اجتماعی آنهاست، اما وجودشان را از اندیشه و وجدان تهی می کند. در این شرایط، هر فرد عادی می تواند دست به جنایت بزند بی آنکه حتی لحظه ای به معنا و آثار هولناک عمل خود فكر کند یا به داوری افعال خود بنشیند. تفسیری که آرنت از شخصیت آدولف آیشمن در گزارش خود ارائه کرد مبتنی بر همین اندیشه بود و فرض رایج هیولا بودن شخصیت هایی مانند او را عمیقا به چالش می کشید. از سوی دیگر، رهبران اسرائیل قصد داشتند با ربودن و محاکمه آیشمن به عنوان مغز متفکر دستگاه کشتار رژیم نازی، اسرائیل را تنها ملجأ و دادخواه حقیقی یهودیان جهان جلوه بدهند، اما تأكید آرنت بر ایرادات اساسی این دادگاه نمایشی و پشتیبانی او از ایده محاکمه آیشمن در یک دادگاه بین المللی، شیرازه برنامه اسرائیل را تا حد زیادی از هم گسیخت.
علاوه بر این، آرنت در خلال گزارش خود، بعد نسبتا ناشناخته ای را از نقش شوراهای یهود در هولوکاست ارائه کرد که به رغم گذشت بیش از نیم قرن، همچنان جنجالی است و اشاره به آن می تواند گوینده را در مظان اتهام رایج یهودستیزی قرار بدهد. او معتقد بود فساد و سقوط اخلاقی تمام عیار رژیم نازی، مانند ویروسی خانمان سوز، نه تنها دولت ها و مردمان سایر کشورهای اروپا، بلکه حتی جوامع یهودی را نیز مبتلا کرده بود، چنان که رهبران یهودی تصور می کردند همکاری با نازی ها راهکاری ناخوشایند اما لازم برای نجات یهودیان است. همان طور که آموس ایلون (در پیشگفتار کتاب آیشمن در اورشلیم) اشاره کرده، پرداختن به این موضوع آرنت را آماج حملات گسترده، به خصوص از سوی صهیونیست ها، قرار داد. حتی چند نفر از دوستان قدیمی آرنت، نقد او به عملکرد رهبران یهودی را مقصر شناختن و تخطئه قربانیان تلقی و با او قطع رابطه کردند.
صهیونیسم برای تثبیت اصول و تحقق اهداف درازمدت خود، لاجرم تنها پذیرا و مبلغ روایتی از تاریخ بود که یهودیان را قربانیان ازلی و ابدی نشان بدهد، پس جای تعجب نداشت که هواداران آن، از آرنت – زنی یهودی که سال ها پیش راه خود را از آنان جدا کرده بود و اکنون می خواست روایتی واقعی و بدون جانبداری از تاریخ هولوکاست به دست بدهد – دشمن بسازند و علیه او اعلام جنگ کنند.
طی دهه های اخیر، عنوان فرعی کتاب آیشمن در اورشلیم یعنی «ابتذال شر» آنقدر در مباحث سیاسی به کار برده شده که حتی راه خود را به زبان عامه و روزمره نیز باز کرده است. در عین حال، فراهم نبودن ترجمه فارسی آیشمن در اورشلیم و نقل قول های پراکنده از جای جای کتاب، باعث شده است که این اصطلاح بسیاری اوقات در معنا و بستر صحیح خود به کار نرود و بعضا مصادره به مطلوب شود. آرنت پس از ارائه گزارش مفصل خود از روند شکل گیری و اجرای راه حل نهایی و تحلیل شخصیت آیشمن و نقش دقیق او در این روند، عبارت «ابتذال شر» را به عنوان جمع بندی، در آخرین جمله از آخرین بخش گزارش خود به کار می برد.
نقد و بررسی‌ها
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.