پیوند علم و عرفان (اندیشه های کوانتومی مولانا)

کتاب پیوند علم و عرفان (اندیشه های کوانتومی مولانا) نوشته ی محسن فرشاد به کوشش نشر علم چاپ و منتشر شده است.

یکی از دوستان من پرسید، رابطه مولانا با تئوری کوانتوم را از کجا آوردی، در حالیکه می دانیم مولانا با این تنوری آشنا نبوده است. پاسخ دادم، این سه بیت مولانا مرا به این فکر انداخت که مولانا به طور شهودی در قرن هفتم هجری یا سیزدهم میلادی چیزی را به زبان عرفانی بیان کرده که تئوری کوانتوم در قرن بیستم با زبان ریاضی. مولانا می فرماید:

جمله ذرات عالم در نهان
با تو می گویند روزان و شبان
ما سمیعیم و بصیریم و هشيم
با شما نامحرمان ما خامشیم
چون شما سوی جمادی می روید
محرم جان جمادان کی شوید؟

یکی از تعریفهای تئوری کوانتوم، مطالعه و پژوهش درباره رفتار، حرکات، و حالات ذرات زیر اتمی و بیان نتایج این تحقیقات به زبان ریاضی است. به عبارت دیگر، تنوری کوانتوم به بررسی رمز و رازهای حیات وجودهای کوانتومی، و دوگانگی موج-ذره بودن کوانتوم ها می پردازد. بسیاری از فیزیکدانان کوانتوم ها را ذراتی با آگاهی خاص می دانند. برای مثال, الكترونها، و کوآرکها گاهی رفتاری عجیب دارند. مانند عبور از دو منفذ در آن واحد، و حضور در دو یا چند نقطه همزمان، داشتن حالت دو گانگی موج و ذره همزمان که همه این رفتارها به انتخاب خود ذره انجام می پذیرد. پیش از این می گفتند که ناظر در تعیین رفتار کوانتوم ها نقش اساسی دارد، اما اکنون سخن بر سر اینست که ناظر در حیات و رفتار کوانتوم ها شرکت می کند. یعنی آگاهی ناظر بخشی از آگاهی کوانتوم هاست. پس در اینجا اصل شاهد و مشهود که در اندیشه های عرفانی مطرح است، در تنوری کوانتوم به عنوان وحدت ناظر و منظور از آن یاد می کنند.