فلسفه ترس

معرفی کتاب فلسفه ترس

کتاب فلسفه ترس نتیجه عصبانیت هرچه بیشتر من از سلطه ای است که ترس بر زیست جهان ما پیدا کرده است. کتابهایی که بر اثر عصبانیت نوشته می شوند معمولا جدلی و مایه جروبحث هستند، و کتاب فلسفه ترس هم از این قاعده مستثنا نیست. این کتاب حمله ای است به این گرایش که عملا همه پدیده ها را باید از منظر ترس مورد توجه قرار داد. یک خصیصه تناقض آمیز فرهنگ ترس این است که ترس درست زمانی سر بر می آورد که، با احتساب همه جوانب، زندگی ما نسبت به هر دوره تاریخی دیگری امن تر است. یکی از مهم ترین استدلالهای من علیه فرهنگ ترس این است که این فرهنگ آزادی ما را کمتر و کمتر می کند.

*** خريد کتاب فلسفه ترس ***

شاید نوشتن کتابی درباره زندگی ما در فرهنگ ترس پس از نوشتن کتابی درباره زندگی ما در فرهنگ ملال به نظر اندکی غریب بیاید. این تشخیص که فرهنگ جاری ما هم فرهنگ ترس است هم فرهنگ ملال، شاید به ظاهر متناقض به نظر آید. اگر کسی دستخوش ترس باشد، دیگر نمی تواند ملول باشد. اما زندگی همه ی ما هر دو عنصر ترس و ملال را در خود دارد. فیلیپ لارکین ظاهرا در شعر«داکری و پسرش» (۱۹۶۳) می خواهد بگوید که این دو احساس، کلا، زندگی انسان را شکل می دهند: «زندگی اولش ملال است، بعدش ترس.»

هر جامعه ای - و شاید جامعه پست مدرن بیش از همه دربردارنده جنبشها و پدیده های بسیاری است که کاملا متضاد هستند. اما دو پدیده ترس و ملال با اینکه مخالف هم هستند اما همدیگر را در نهان تشدید و تقویت می کنند. ترس صرفا چیزی نیست که ما برخلاف خواستمان در معرضش قرار می گیریم؛ ترس علاوه بر این غالبأ چیزی است که ما داوطلبانه خودمان را در معرضش قرار می دهیم تا بلکه به کمک آن بتوانیم از زندگی روزمره ملال آور مبتذل فراتر برویم. من در کتاب فلسفه ترس می کوشم پرده از این راز بردارم که ترس چه جور احساسی است. چه نقشی در فرهنگ امروزین ما دارد، و از همه مهم تر چه استفاده های سیاسی از آن می شود.

کتاب هفت فصل دارد. در فصل اول شرح و گزارش مختصری از «فرهنگ ترس» به دست می دهم، یعنی اینکه چگونه ترس از نظر فرهنگی بدل به عینکی ذره بینی شده است که ما جهان را از پشت می نگریم. در فصل دوم می کوشم توصیفی به دست دهم از اینکه ترس چه جور پدیده ای است و شماری از رویکردها و نگرش های آن را باز می نمایانم، رویکردها و نگرش هایی که از نوروبیولوژی تا پدیدارشناسی را در بر می گیرد. در فصل سوم به بررسی نقش ترس در «جامعهی خطرخیز» می پردازم و نشان می دهم تلاش ما برای به حداقل رساندن خطر حاوی چه جنبه های غیرعقلانی زیادی است. در فصل چهارم سروکارمان با این واقعیت است که ما غالبا داوطلبانه به دنبال چیزهای ترسناک می رویم - مثل ورزش ها و سرگرمی های دیوانه وار - نکته متناقض اینجاست که ما معمولا سعی می کنیم از هرچه ترس آفرین است پرهیز کنیم. در فصل پنجم نگاهی می اندازم به مفهوم اعتماد و این نکته را به بحث می گذارم که فرهنگ ترس، تأثیری مخرب و تضعیف کننده بر اعتماد دارد - و همین متقابلا و به نوبه خود دامنه ترس را افزایش می دهد. وقتی اعتماد عمومی کاهش پیدا می کند، این کاهش تأثیری متلاشی کننده بر روابط اجتماعی می گذارد، اگرچه ترس به سهم خود می تواند تأثیری یکپارچه کننده هم داشته باشد. این نقش یکپارچه کننده ترس در شماری از فلسفه های سیاسی اهمیت بسیار دارد، خصوصا در فلسفه سیاسی ماکیاولی و هابز. در فصل ششم من به همین نقش ترس که بنیان برخی از فلسفه های سیاسی است می پردازم و در عین حال نشان می دهم از ترس در همین سال های اخیر در پروژه «جنگ علیه تروریسم» چه بهره برداری های سیاسی شده است. و سرانجام، در فصل پایانی این پرسش را مطرح می کنم که آیا راهی برای برون رفت از ترس وجود دارد یا نه، و آیا ما می توانیم این جو ترسی را که امروزه ما را احاطه کرده است بشکنیم یا نه.

مضمونی که خیلی خلاصه به آن خواهیم پرداخت مضمون ترس از مرگ به طور کلی است، چون این مضمون بسیار گسترده است و لازمه پرداختن به این مضمون این است که ابتدا درک و برداشت هایمان از مرگ را مضمون بندی کنیم و این خود مطلبی است که باید جداگانه به آن پرداخت. به اضطراب - يا دلشوره هم به اختصار خواهیم پرداخت. حالا سؤالی که حتما پیش می آید این است که چرا کتابی درباره «فلسفه ترس» بنویسیم، در صورتی که آنچه از پیش، در فلسفه به آن پرداخته می شود اضطراب است و نه ترس؟ چون به اضطراب جنبه های متافیزیکی اساسی هم نسبت داده شده است، و در مقابل آن ترس به نظر امری پیش پا افتاده می آید اضطراب «عمیق» است، حال آنکه ترس «سطحی» و «کم عمق» است بنا به تعبیر رولان بارت، می توانیم بگوییم که ترس به نظر «احساسی - کم مایه و بی ارزش» می آید. به هر روی، به نظر می آید امروزه ترس پیامدهای فرهنگی و سیاسی مهمتری از اضطراب دارد. علاوه بر این، شاید اساسا کنار گذاشتن اینهمه «اضافه بار متافیزیکی» که با مفهوم اضطراب همراه است خوشایند و مطبوع باشد.

*** خريد کتاب فلسفه ترس ***

ترس یکی از مهم ترین عوامل قدرت است، و کسی که بتواند در جامعه سمت و سوی ترس را معین کند قدرت زیادی بر آن جامعه پیدا می کند. شاید بتوان هم صدا با آگامبن گفت که ما امروزه همیشه در یک حالت اضطرار زندگی می کنیم که در آن یادآوری خطرهای جدی تقریبا نقش ورق حکم یا برگ برنده را دارد و این ورق چیزی را که می برد حقوق دمکراتیک به رسمیت شناخته شده است.

فلسفه فقط رشته ای دانشگاهی نیست که در دانشگاه خوانده شود. فلسفه به همه تعلق دارد و همه ما از کودکی سؤالاتی طرح می کنیم که جنبه فلسفی آشکاری دارند. این سؤال ها و پاسخ های آنها «راه زندگی» هرکس را معین می کنند. این مجموعه به مسائلی فلسفی از همین دست می پردازد که همه اما به نوعی در زندگی با آن مواجهیم، از سؤال های کلی نظیر « معنای زندگی» و «خوشبختی» گرفته تا مسائل جزئی تر نظیر درد، بخشودن، ترس، ملال، حسد، عشق، جاودانگی و... زبان این کتاب ها فنی نیست و همگان می توانند آنها را بخوانند.

از جمله این کتاب ها می توان به موراد زیر اشاره نمود:

1. کتاب تجربه و هنر زندگی 8 (اعتراف)
2. کتاب تجربه و هنر زندگی 14 (کافه اروپا)
3. کتاب تجربه و هنر زندگی 21 (تاریخچه خوشبختی)