بادبادک باز نشر مروارید

معرفی کتاب بادبادک باز

*** خريد کتاب بادبادک باز خالد حسینی ***

جملاتی از کتاب بادبادک باز

در جایی دیگر از کتاب بادبادک باز می خوانیم:

بچه که بودیم، من و حسن از درختان سپیدار حاشیه ی راه ماشین روی خانه ی پدری ام بالا می رفتیم تا از آن بالا با یک تکه آیینه داخل خانه ی همسایه ها نور بیندازیم و اذیت شان کنیم. دونفری مقابل هم روی شاخه های بلند درخت می نشستیم و با جیب هایی پر از توت و گردو، پاهای برهنه مان را تاب می دادیم. همان طورکه توت می خوردیم، نوبتی آیینه را دست به دست می کردیم، به هم توت پرتاب می کردیم، زیرجلکی می خندیدیم، قهقهه می زدیم؛ هنوز هم حسن، بالای آن درخت و آفتابی که از میان برگ های درختان روی صورت گرد و بفهمی نفهمی بی نقصش می تابید، جلوی چشمانم است. صورتی شبیه به یکی از آن عروسک های چینی که با  اسکنه از چوب می تراشند: دماغ پهن و پخ خورده اش، چشمان باریک و بادامی اش که برگ های خیزران را در ذهنت تداعی می کرد و مردمک هایی که بسته به نوری که به آن ها می تابید، طلایی، سبز یا آبی به نظر می رسید. هنوز هم گوش های فسقلی پایین تر از سطح معمول و چانه ی نوک تیزش که گویی چون زایده ای در آخرکار خلقت به عنوان حسن ختام به چهره اش افزوده شده بود، جلوی چشمانم است. شکاف شكري لب بالایی اش که درست سمت چپ دو خط عمود بین تیغه ی بینی و لبش خودنمایی می کرد، نشان از خطای ابزار عروسک ساز چینی داشت؛ یا شاید هم اصلا عروسک ساز به وقت تراشیدن لب، حوصله اش سررفته یا خسته شده بود.
گاهی بالای درخت می کوشیدم زیر جلد حسن بروم و راضی اش کنم که با تیرکمان سنگی اش به سگ ژرمن شپرد یک چشم همسایه گردو پرتاب کند. حسن هرگز حاضر به این کار نبود؛ اما اگر من از او می خواستم، یعنی واقعا می خواستم، رویم را زمین نمی انداخت. حسن در هیچ موردی، رویم را زمین نمی انداخت. وقتی تیرکمان سنگی به دست داشت، تبدیل به ماشین کشتار می شد. پدر حسن، علی، همیشه مچ مان را در حین ارتکاب جرم می گرفت و آتشی می شد، آن قدر آتشی که از کسی به آرامی و نجابت او انتظار نمی رفت. انگشتش را به نشانه ی تهدید به طرف مان تکان تکان می داد تا از درخت پایین بیاییم. آیینه را از دست مان می گرفت و به ما می گفت که مادرش چه گفته بود، گفته بود که شیطان هم با آیینه نور می اندازد، حین نماز توی چشم مسلمانان نور می اندازد تا حواس شان را پرت کند. همیشه هم آخر حرفش این جمله را اضافه می کرد که: «پسره خیلی کار خوبی کرده، نیشش هم تا بناگوش بازه.» و با اخم چشم غره ای نثار پسرش می کرد.
حسن هم زیر لب من من می کرد که: «چشم، بابا.» و سرش را به زیر می انداخت؛ اما او هرگز مرا 
لو نمی داد. هیچ وقت نمی گفت که آتش مردم آزاری با آیینه و گردواندازی به سگ همسایه، از گور من بلند می شود.
درختان سپیدار، در حاشیه ی راه ماشین روی آجرقرمز که به یک دروازه ی میله آهنی می رسید، کنار هم به صف ایستاده بودند. دروازه، به نوبه ی خود به ماشین روی دیگری باز می شد که ورودی املاک پدری ام بود. عمارت در سمت چپ ماشین روی آجری و حیاط پشتی در انتهای آن قرار داشت.

*** خريد کتاب بادبادک باز نشر مروارید ***

همه به اتفاق بر این موضوع اذعان داشتند که پدر من زیباترین خانه ی محله ی وزیراکبرخان محله ای نوساز و مرفه نشین در بخش شمالی کابل را ساخته است. برخی هم بر این باور بودند که خانه ی ما، زیباترین خانه در تمام کابل است. ورودي خانه که به بوته های گل رز مزین بود، به عمارتی درندشت با کفی از سنگ مرمر و پنجره هایی عریض منتهی می شد. کاشی کاری های مرکب و درهم که بابا خودش آن ها را در اصفهان دستچین کرده بود، کف هر چهار حمام خانه را می پوشاند. فرش های زربفت دیواری که پدر از کلکته خریده بود، روی دیوارها ردیف بودند و چلچراغی بلورین از سقف گنبدی شکل آن آویخته بود.

بالای پلکان، اتاق من، اتاق بابا، اتاق کارش که به آن اتاق دخانیات هم می گفتند که همیشه ی خدا بوی تنباکو و دارچین می داد، قرار داشت. با با و دوستانش، پس از آن که على شام را سرو می کرد، روی صندلی های چرم سیاه رنگ آن اتاق لم می دادند. آن ها پیپ های شان را از تنباکو پر می کردند . البته پدر به این کار، چاق کردن پیپ می گفت و به گپ زدن درباره ی سه موضوع مورد علاقه شان می پرداختند: سیاست، کسب وکار و فوتبال. گاهی از بابا می خواستم که اجازه دهد کنارشان بنشینم؛ اما بابا در درگاه در می ایستاد و می گفت: «برو ببینم. الان وقت بزرگ ترهاست.  را نمی ری یکی از اون کتاباتو بخونی؟» او در را می بست و من حیران می ماندم که چرا همیشه او باید وقتش را با بزرگ ترها بگذراند. پشت در می نشستم، زانوهایم را بغل می کرد. گاهی می شد تا یک ساعت و گاهی تا دو ساعت همان جا می نشستم و به صدای خنده ها و گپ زدن های شان گوش جان می سپردم.
دیوار اتاق نشیمن در طبقه ی پایین، یک دیوار منحنی داشت که با گنجه های سفارشی تزیین شده و درون گنجه ها، عکس های قاب شده ی خانوادگی چیده شده بود: یک عکس قدیمی سیاه و سفید از آن هایی که آن قدر قدیمی بود که روی تصویرش دانه دانه داشت - از پدربزرگم و سلطان نادرشاه که به سال ۱۹۳۱، دو سال پیش از ترور شاه گرفته شده بود؛ آن ها در عکس بالای سر یک گوزن شکارشده ایستاده، چکمه های بلند تا دم زانو به پا کرده و تفنگ های شان را به دوش انداخته بودند. عکسی هم بود از شب عروسی پدر و مادرم. پدرم در کت و شلوار مشکیاش جلوه می کرد و مادرم، چون شاهدختی سفیدپوش، تبسمی بر لب داشت. عکس دیگر از بابا و بهترین دوست و شریک تجاری اش رحیم خان بود که بیرون خانه ی ما ایستاده بودند و هیچ کدام شان لبخند نمی زدند... من در آن عکس، طفل کوچکی بودم و بابا با چهره ای خسته و عبوس در آغوشم گرفته بود. من در آغوش پدرم بودم؛ اما انگشتانم به دور انگشت کوچک رحیم خان گره خورده بود.
دیوار منحنی، همان طور امتداد می یافت تا به اتاق غذاخوری می رسید که وسطش یک میز از چوب ماهون خودنمایی می کرد و به راحتی سی نفر میهمان را دور خود جای می داد و نظر به علاقه ی وافر پدرم به برگزاری میهمانی های گزاف، این رخداد کم وبیش هر هفته اتفاق می افتاد.

در سر دیگر اتاق غذاخوری، یک شومینه ی بلندبالای مرمرین درون دیوار تعبیه شده بود که همیشه زمستان ها از پرتو نارنجی رنگ آتش منور بود.
یک در شیشه ای کشویی، به تراسی به شکل نیم دایره باز می شد که به دو جریب باغ حیاط پشتی و ردیف های متعدد درختان آلبالو مشرف بود. بابا و علی، یک باغچه ی سبزیجات کوچک در امتداد دیوار شرقی حیاط کشت کرده بودند: گوجه فرنگی، نعنا، فلفل و همین طور یک ردیف ذرت که البته هیچ وقت درست و حسابی پا نگرفت. من و حسن به آن قسمت از باغچه «دیواره ی ذرت کچل» لقب داده بودیم.
در وجه جنوبی باغچه، زیر سایه ی درخت ازگیل ژاپنی، خانه ی خدمه ی عمارت قرار داشت، یک  کلبه ی محقر کاهگلی که حسن به اتفاق پدرش در آن زندگی می کرد.
همان جا، درون همان آلونک کوچک بود که حسن در زمستان ۱۹۶۴ به دنیا آمد، درست یک سال پس از آن که مادرم سر زاییدن من، عمرش را داد به شما.
ظرف مدت هجده سالی که در آن خانه زندگی کردم، تنها به تعداد انگشتان دست، قدم به درون آن آلونک رنجه کردم. زمانی که آفتاب، پشت تپه ها آرام می گرفت و ما از بازی روزانه دست می کشیدیم، راه من و حسن از هم جدا می شد. من از میان بوته های گل رز گذشته و به طرف عمارت بابا می رفتم و حسن به آلونک کاهگلی ای که در آن پا به گیتی گذاشته و تمام عمرش را در آن زندگی کرده بود، بازمی گشت. به یاد دارم کلبه ی محقر و مرتبی بود که روشنایی آن را کورسوی دو چراغ نفتی تأمین می کرد. در هر طرف اتاق، یک تشک بر روی زمین پهن بود. یک گلیم هراتي مندرس با لبه های ریش ریش در وسط، یک سه پایه و یک میز چوبی در کنج که حسن بر روی آن طراحی می کرد. دیوارهای کلبه، صرفنظر از دیوارکوبی که عبارت «الله اکبر» رویش منجوق دوزی شده بود، به عریانی می زد. بابا آن را در یکی از سفرهایش به مشهد، برای علی سوغات آورده بود.
در همان کلبه ی محقر بود که مادر حسن، صنوبر، در یکی از روزهای سرد زمستان ۱۹۶۴ موهبت زندگی را به حسن هدیه کرد. مادر من حین به دنیا آوردن من، از فرط خونریزی سر زا رفت و حسن، کم تر از یک هفته پس از به دنیا آمدنش، مادرش را از دست داد. سرنوشتی که بیش تر افغان ها آن را حتا از مرگ هم بدتر می دانستند، مادر حسن را از او گرفت: او با طایفه ای از مطرب ها و رقاصه های دوره گرد فرار کرد.
حسن هرگز درمورد مادرش حرف نمی زد، گویی او از ابتدای خلقت وجود نداشته است. همیشه از خودم می پرسیدم که آیا حسن او را، این که چه شکلی بود یا به کجا رفته بود، به خواب می بیند یا نه. برایم سوال بود که آیا میل و آرزویی به دیدن مادرش دارد یا نه. آیا او هم مثل من که دلم از فراق مادری که هرگز ندیده بودمش به درد می آمد، هوای دیدنش را در سر می پروراند. یک روز که داشتیم از عمارت پدرم به سمت سینما زینب به تماشای یک فیلم ایرانی جدید می رفتیم، به سرمان زد که از میان سربازخانه های ارتش، نزدیک به مدرسه ی متوسطه ی استقلال، میان بر بزنیم. پدرم عبور از آن میانبر را برای ما قدغن کرده بود؛ اما آن زمان به همراه رحیم خان در پاکستان به سر می برد. از روی حصار دور سربازخانه ها جست زدیم، از روی یک نهر کوچک پریدیم و به محوطه ی خاکي بازی که تانک های قراضه در آن خاک می خوردند، وارد شدیم. گروهی از سربازان در سایه ی یکی از تانک های قدیمی جمع شده، حین دودکردن سیگار، ورق بازی می کردند. یکی از آن ها چشمش به جمال ما روشن شد، با آرنج، سقلمه ای نثار کناردستی اش کرد و حسن را صدا زد.
- هی، تو! تو رو می شناسم.

ما تا پیش از آن، او را ندیده بودیم. مردی بود خپل با سری تراشیده و ته ریش سیاه روی صورتش. پوزخندی که روی صورتش داشت و نگاه کجکی اش، لرزه بر اندامم انداخت. زیر لب به حسن گفتم: «وانستا! همین جوری راه برو!»
سرباز صدا زد: «آهای تو! هزاره! وقتی باهات حرف می زنم، نگاه من کن!» سیگارش را به کناردستی اش داد و با چسباندن نوک انگشت شست و اشاره به یکدیگر، حلقه ای درست کرد. انگشت میانی دست دیگرش را داخل سوراخ کرد و آن را تو برد و بیرون آورد. تو برد و بیرون آورد.
- من مادرتو می شناختم، خبر داشتی؟ مادرتو خیلی خوب می شناختم. کنار همون نهر اون جا به خدمتش رسیدم.

سربازها مثل کفتار خندیدند. یکی شان صدایی شبیه به جیغ حیوانات از حلقومش درآورد. من به حسن گفتم: «همین طوری راه برو. راه برو»
سرباز کماکان درحال فریادزدن بود: «عجب تیکه ای بود ننه ت!» نیشخند می زد و با هم قطارانش دست می داد. بعدتر در تاریکی سالن سینما، وقتی فیلم شروع شد، صدای حسن را از کنار خودم شنیدم که هق هق می زد. اشک روی گونه هایش سرازیر بود. دستم را دراز کرده، دور شانه اش انداخته و او را به سمت خودم کشیدم. او سرش را روی شانه ام گذاشت. در گوشش نجوا کردم:
تو رو با یکی دیگه اشتباه گرفته بود. با یکی دیگه اشتباه گرفته بودت.»
به من گفتند که هیچ کس از گریختن صنوبر تعجب نکرد. زمانی که علی - که حافظ قرآن بود با زنی مثل صنوبر ازدواج کرده بود، همه از فرط حیرت ابرو بالا انداخته بودند، صنوبر، نوزده سال از على جوان تر بود، زنی بود به غایت زیبا؛ اما در بدنامی شهره ی آفاق. او هم مثل علی، شیعه بود و از مردم قوم هزاره. او همچنین دخترعموی علی بود که همین او را به گزینه ای مرسوم برای ازدواج بدل می کرد؛ اما صرفنظر از این همگونگي ناچیز، علی و صنوبر، نقاط مشترک اندکی داشتند، دست کم از لحاظ سر و شکل ظاهر. از یک طرف صنوبر با آن چشمان سبز درخشنده و چهره ی شیطنت آمیز که همه جا چو افتاده بود که مردان بی شماری را به گناه می اندازد و از سوی دیگر، على که عضلات بخش پایینی صورتش به خاطر فلج مادرزاد از کار افتاده بود. این موضوع موجب شده بود که علی قادر به لبخند زدن نبوده و همیشه چهره ای عبوس داشته باشد. این که عضلان علي چهره سنگی را شاد یا غمگین ببینی، چیز غریبی بود؛ چون تنها آن چشمان بادامی قهوه ای اش بود که به شادی برق می زد یا از غصه پرآب می شد. از قدیم گفته اند که چشم ها، پنجره ای به روح آدمیزادند. این جمله در مورد هیچ کس مثل علی که تنها از طریق چشمانش بود که می توانست درونش را آشکار کند، صادق نبود.
شنیده بودم که خرامیدن اغواگرانه و نوسان کفل های صنوبر، مردان زیادی را به گناه می انداخت؛اما ابتلا به مرض فلج اطفال، پای راست علی را تحلیل برده و از ریخت انداخته و از آن تنها پوستی زرد بر روی یک تکه استخوان باقی گذاشته بود که پرده ای نازک از گوشت بین شان داشتند. خاطرم هست، زمانی که هشت سالم بود، یک روز علی مرا با خود به بازار برد تا کمی نان بخریم. من درحالی که زیر لب چیزی برای خودم زمزمه می کردم، پشت سر علی راه افتاده و کوشیدم ادای راه رفتنش را دربیاورم. درحالی که او پای استخوانی اش را مثل جارو روی زمین می کشید، از پشت تماشایش می کردم. هربار که روی پای علیلش تکیه می کرد، تمام بدنش به نحوی ناممکن به طرف راست متمایل می شد. این که کل هیکلش با برداشتن قدم از قدم، نقش زمین نمی شد، بی تردید برای خودش معجزه ای کوچک بود. وقتی خواستم ادای راه رفتنش را دربیاورم، کم مانده بود با سر توی جوی آب بیفتم. کلی برای خودم یواشکی خندیدم. على برگشت و مچم را درحال ادادرآوردن گرفت. لام تا کام حرف نزد؛ فقط همان طور به راه رفتن خود ادامه داد.
قیافه و شکل راه رفتن علی، برخی از بچه های کوچک محله را می ترساند؛ اما مشکل اصلی، بچه  های بزرگ بودند. آن ها در کوی و برزن دنبالش می افتادند و حین لنگ زدن، دستش می انداختند. برخی او را بابالو يا لولو خورخوره لقب داده بودند.
- هی بابالو! بگو ببینم، امروز کیو خوردی؟

یک صدا و خنده کنان این را فریاد می زدند: «امروز کيو خوردی، بابالوی پخ دماغ؟»

آن ها به خاطر قیافه ی علی و حسن که ویژگی های ظاهري شبه مغولي قوم هزاره را در خود داشتند، به آن دو پخ دماغ می گفتند. برای سالیان سال، این تنها چیزی بود که در مورد هزاره ها می دانستم، این که آن ها نوادگان قوم مغول و تاحدودی شبیه چینی ها هستند. حتا در کتاب های درسی، از آن ها حرف چندانی نبود و تنها اشاره ای گذرا به نیاکان شان می شد. تا این که یک  روز که در اتاق کار پدر مشغول سرک کشیدن بین وسایلش بودم، یکی از کتاب های تاریخ قدیمی مادرم را پیدا کردم. آن کتاب به قلم یک نویسنده ی ایرانی به نام ختمی نوشته شده بود. خاک کتاب را با فوتی زدودم و آن شب به طور پنهانی با خودم به رختخواب بردم. در کمال حیرت فهمیدم که آن کتاب یک فصل تمام را به تاریخ قوم هزاره اختصاص داده است. یک فصل کامل درباره ی قوم حسن! در آن کتاب، این طور خواندم که هم قومی های من؛ یعنی پشتون ها، به آزار و اذیت و ظلم هزاره ها پرداخته بودند. در آن کتاب نوشته بود که هزاره ها در قرن نوزدهم، کوشیدند دربرابر پشتون ها قيام کنند؛ اما پشتون ها آنان را با خشونتی که در هیچ حرفی نمی گنجد، سرکوب کرده بودند. کتاب می گفت که مردم قوم من، هزاره ها را کشته، از سرزمین های شان بیرون رانده، خانه های شان را به آتش کشیده و زنان شان را به کنیزی فروخته بودند. طبق نوشته های کتاب، پاره ای از آزار و اذیت هزاره ها به دست پشتون ها، به این دلیل بود که پشتون ها سنی و هزاره ها شیعه بودند. آن کتاب، چیزهای زیادی می گفت که من روحم هم از آن ها خبر نداشت، چیزهایی که معلمان مدرسه ام هرگز بر زبان نیاورده بودند. چیزهایی که حتا بابا، حرفی از آن ها بر زبان نیاورده بود؛ البته چیزهایی هم گفته بود که من از قبل می دانستم، في المثل این که، مردم، هزاره ها را با القابی نظیر موش خور، دماغ پغ و خر بارکش می خواندند. قبلا شنیده بودم که برخی کودکان محله، حسن را به آن اسم ها صدا می زدند.
هفته ی بعد، پس از اتمام کلاس، کتاب را به معلمم نشان دادم و به فصل مربوط به هزاره ها اشاره کردم. معلمم کتاب را به طور سرسری چند صفحه ای ورق زد، زیرزیرکی خندید و آن را به من پس داد. درحالی که ورقه هایش را برمی داشت، گفت: «این تنها کاریه که این شیعه ها خوب بلدن. این که خودشونو شهید جا بزنن.»

وقتی واژه ی «شیعه» را بر زبان می راند، بینی اش را با چندِش چروک انداخت، انگار درباره ی مرضی مهلک حرف می زد...

*** خريد کتاب بادبادک باز با تخفیف ***